Υπόφυση

Τι είναι η υπόφυση;

Η υπόφυση είναι ένας ενδοκρινής αδένας που βρίσκεται στη βάση του εγκεφάλου (μεγέθους μπιζελιού). Παράγει μεγάλο αριθμό ορμονών που με τη σειρά τους ελέγχουν και συντονίζουν τη λειτουργία και δράση των περισσοτέρων ενδοκρινών αδένων. Κάθε μια από αυτές τις ορμόνες στέλνει «σήματα» σε άλλους αδένες ή όργανα του σώματος για να εκτελέσουν μια συγκεκριμένη λειτουργία.

Ποιες ορμόνες παράγονται από την υπόφυση;

Οι ορμόνες της υπόφυσης είναι οι εξής:

• Προλακτίνη (PRL)
• Αυξητική ορμόνη (GH)
• Θυρεοειδοτρόπος ορμόνη (TSH)
• Φλοιοτρόπος ορμόνη (ACTH)
• Ωοθηλακιοτρόπος ορμόνη (FSH)
• Ωχρινοποιητική ορμόνη (LH)
• Αντιδιουρητική ορμόνη (ADH)
• Ωκυτοκίνη (OXT)

Τι είναι τα αδενώματα της υπόφυσης;

Είναι μικροί όγκοι που σχηματίζονται όταν κάποια κύτταρα του αδένα αρχίζουν να πολλαπλασιάζονται πάνω από το φυσιολογικό. Τα αδενώματα είναι σπάνια κακοήθη (δηλαδή καρκίνος), αλλά μπορεί να παράγουν αυξημένη ποσότητα ορμονών προκαλώντας σημαντικές αλλαγές στην λειτουργία του σώματος και μπορεί να προκαλέσουν και τοπικά συμπτώματα, αν μεγαλώσουν πάνω από ένα μέγεθος. Μπορεί να είναι λειτουργικά (αδένωμα που παράγει μια ή περισσότερες ορμόνες) ή μη λειτουργικά (αδένωμα που δεν παράγει ορμόνες). Τα λειτουργικά αδενώματα συνήθως ανακαλύπτονται πιο νωρίς και σε μικρότερο μέγεθος από τα μη λειτουργικά γιατί προκαλούν πιο έντονα συμπτώματα λόγω της υπερβολικής παραγωγής ορμονών.

Τί συμπτώματα μπορεί να προκαλέσουν τα αδενώματα της υπόφυσης;

Τα  αδενώματα μπορεί να προκαλέσουν συμπτώματα είτε λόγω της παραγωγής ορμονών είτε λόγω μεγέθους και καταστροφής της υπόφυσης και πίεσης στους γύρω ιστούς. Ένα μη λειτουργικό αδένωμα υπόφυσης, στην αρχή δεν προκαλεί συμπτώματα, απλά αυξάνεται σε διαστάσεις με έναν, όχι πάντα σταθερό, ρυθμό. Όταν φτάσει σε κάποιο κρίσιμο μέγεθος (περίπου 10 χιλιοστά σε διάμετρο) τότε αρχίζει και πιέζει τους γύρω ιστούς. Έτσι αρχικά συμπιέζει την υπόφυση (και μπορεί να εκδηλωθεί υποφυσιακή ανεπάρκεια) και τέλος πιέζει τα οπτικά νεύρα (που βρίσκονται από πάνω του) και προκαλεί οπτικές διαταραχές. Τέλος αν το αδένωμα μεγαλώσει πολύ και δεν γίνει αντιληπτό, μπορεί να προκαλέσει γενικά συμπτώματα ενός όγκου εγκεφάλου πχ πονοκέφαλο, ζάλη, τάση προς εμετό, υπνηλία κλπ.

Τα συμπτώματα των λειτουργικών αδενωμάτων εξαρτώνται από την ορμόνη που υπερπαράγεται. Έτσι, ένα αδένωμα που παράγει κορτιζόλη, προκαλεί τη νόσο του Cushing, αν παράγεται προλακτίνη, έχουμε διαταραχές της περιόδου και γαλακτόρροια και αν παράγεται αυξητική ορμόνη σε ενηλίκους, έχουμε τη μεγαλακρία.

Συμπερασματικά ένα αδένωμα υπόφυσης μπορεί να προκαλέσει :

• πονοκέφαλο, ζάλη, κόπωση
• οπτικές διαταραχές
• ορμονικές διαταραχές πχ υποθυρεοειδισμό, διαταραχές περιόδου, σεξουαλική δυσλειτουργία, νόσο του Cushing, μεγαλακρία κ.ο.κ.

Ποια είναι η θεραπεία των παθήσεων της υπόφυσης;

Ανάλογα με τη περίπτωση η θεραπεία των παθήσεων της υπόφυσης διαφέρουν.

Στην υποφυσιακή ανεπάρκεια βασικός στόχος είναι η αναπλήρωση των ορμονών που δεν παράγονται. Έτσι, όταν για παράδειγμα υπάρχει μεμονωμένη ανεπάρκεια της θυρεοτρόπου ορμόνης TSH τότε η θεραπεία περιλαμβάνει τη χορήγηση θυροξίνης.

Η θεραπεία των αδενωμάτων υπόφυσης περιλαμβάνει ανάλογα με την περίπτωση χειρουργική αφαίρεση, φαρμακευτική αγωγή, θεραπεία με ακτινοβολία ή και συνδυασμό όλων αυτών. Σε κάθε περίπτωση η θεραπεία πρέπει να γίνεται από εξειδικευμένο ενδοκρινολόγο, ενώ η χειρουργική αγωγή πρέπει να γίνεται σε νοσοκομείο αναφοράς και από εξειδικευμένο νευροχειρούργο.

Οι παθήσεις της υπόφυσης χρειάζονται μακροχρόνια παρακολούθηση από ενδοκρινολόγο με εξειδίκευση σε αυτόν τον τομέα της ενδοκρινολογίας.